Wednesday, September 21, 2011

නෙට්වර්ක් පන්තිය නමවෙනි දවස (IP address ස්වයංක්‍රීයකරණය)

ස්වයංක්‍රීයකරණය තේරෙන භාෂාවෙන් කිව්වොත් Automation. නූතන ලෝකයේ ඉතාම ජනප්‍රියම වචනයක්නේ automation කියන්නේ, අද කතාකරන්නේ අපේ තියෙන නෙට්වර්ක් එකක ip address automate කරගන්නා හැටි පිළිබදවයි. මේ සියඵ දේවල් සිදුකරගනු ලබන්නේ DHCP server එකක් ආධාරයෙනුයි.

DHCP  (Dynamic host configuration protocol) මේ වචනයනම් ගොඩක් දුරට අහලා වගේම දැකලත් ඇති මේක ADSL router configure කරන වේලාවක හොදින්ම දක්නට හැකියි. කවුරුහරි කෙනෙක් ADSL router එකක් අරගෙන කාටහරි කියලා හරි manual එක බලලා configure කරගත්තට පස්සේ ip address , Gateway, DNS address දාන්න ඒ මනුස්සයාට වෙනමම network course එකක් කරන්න වෙනවා. ඒ නිසා සෑම ADSL router එකකම DHCP  server එකක් වැඩකරනවා. නමුත් අපිට අවශ්‍ය නම් මේක off කරන්නත් පුළුවන්. හරිම සරලයි.

Dhcp server කියලා එකක් කෙළින්ම PC  එකක් මත install කරන්න විදිහක් නෑ. මාරවැඩේ එතකොට කොහොමද මේක කරන්නේ??????? මුළින්ම windows 2000,2003 හෝ 2008 server ඔපරේටින් සිස්ටම් එකක් install කරලන්න ඕනේ. එය මත දුවන application එකක් තමයි DHCP කියන්නේ. linux මත දුවන්නෙත් ඒ විදිහටමයි. මේ servers ඉනස්ටෝල් කරලා configure කරන ආකාරය සියළුම දත්ත සහිතව පසුව ඉදිරිපත් කරන්නම් දැනට මෙය වැඩකරන ආකාරය පමණක් පවසන්නම්. මේ පාඩම් මාලාව ටිකෙන් ටික යන ගමණක්. එක පාරටම server install එකක් දැමීමොත් මට රට පටලවා ගන්නයි වෙන්නේ... 

සාමාන්‍යයෙන් කෙනෙක් DHCP install කළාට පස්සේ මේ service එක තියෙන්නේ disable වෙලා මීට හේතුව වන්නේ කෙනෙක් නොදැන install කරලා එය නිවැරදි ලෙස සකස්වී නැත්නම් මුඵ සිස්ටම් එකම පිස්සු නටන්න ගන්නවා... මේක enable කළයුත්තේ හොදටම දැනගෙනයි. දැන් බලමු අපේ computer වල මේ service එක ලබාගන්නා ආකාරය
























නෙට්වරක් configuration window එකේ (local area connection properties window) ඉහත රූපයේ ආකාරයට obtain ip address automatically හා obtain dns server address automatically ලෙස සකසා තිබුනහොත් අපේ computer එකට ip address සපයනු ලබන්නේ dhcp  server එක හරහායි. එනිසා එම server මත ලබාදිය යුතු හා නොදියයුතු address වගේම gateway , dns address යනාදිය නිසිලෙස configure කර තිබිය යුතුය. මෙසේ ip address එකක් කම්පියුටර් එකක් විසින් ලබාගන්නේ යම් ක්‍රියාවලියකට පසුවයි. ඒ ගැන පහත රූපයෙන් දැකගත හැකියි. 

අපේ computer එක on කරපු ගමන්ම අපේ machine එකෙන් dhcp echo request නමින් හදුන්වන message එකක් මුළු නෙට්වර්ක් එක පුරාවටම යවනවා. broadcast කියලා පේන්න තියෙන්නේ ඒකයි. ඊට පස්සේ අපේ නෙට්වර්ක් එකේ dhcp server කට්ටක් තියේනම් offer message ලබාගන්න හැකියි. ආයෙත් නැවතවරක් requset කළහම ip address එකක් ලබාගැනීමට හැකියාව ඇත. බැරි වෙලාවත් dhcp server එකක් නොතිබුනොත් ඔයාලා දැකලා ඇති windows xp වලදී නෙට්වර්ක් අයිකොන් එක මත කහපාට ත්‍රිකෝණයක් වැටිලා තියෙනවා ඒ වෙලාවට අපේ computer එක විසින්ම APIPA (automatic private ip address) 169.254.x.x රේන්ජ් එකට අයත් addreess එකක් දාගන්නවා

ඔන්න ඔහොමයි කතන්දරේ. ආයෙත් දවසක හමුවෙමු.

සංස්කරණය:- ධනුෂ්ක කෞෂල්‍ය

Sunday, September 18, 2011

නෙට්වර්ක් පන්තියේ අටවෙනි දවස (E- mail වැඩකරන හැටි බලමු 2 කොටස)

වැඩි කතා නැතිව අද කෙළින්ම වැඩේට බහිමු. නූතන ලෝකයේ E-mail ක්‍රියාකරන්නේ ඉන්ටර්නෙට් හරහායි. සමහර පැරණි E-mail system වල ඊමේල් යවන්නා සහ ලබාගන්නා (mail recipient)  යන දෙදෙනාම එකම වෙලාවේ අන්තර්ජාලයට සම්බන්ධවෙලා සිටිය යුතුයි. instant messaging සර්විස් එකක වගේ රවුමෙන් නැතිව කෙළින්ම කියනවනම් chat කරනවා වගේ. වර්තමාන e-mail system පාදක වෙලා තියෙන්නේ store and forward ආකෘතියකට අනුවයි. එසේනම් මේ වැඩ ටික කරලා දෙන්න යම් සේවකයෙක් අවශ්‍යයයි. e-mail forward කරන්නෙත් බෙදාහරින්නෙත් (deliver) ගබඩා (store) කරගන්නෙත් මෙන්න මේ සේවකයා විසිනුයි. මෙයාට කියන විශේෂ නමක් තියෙනවා ඒ තමයි "E-mail server" අමුතුවෙන් සිතියයුතු නැහැ යම් සේවාවක් සපයන යමක් තිබේද එයට server එකක්  කියලයි හදුවන්නේ. 

දැන් බලමු E-mail ලිපින ගැන, හැම E-mail address එකකම (@) ඉන්නවා. මෙයාට එක එක නම් කියනවා apetail, monkey tail, atmark, at symbol කෝක වෙතත් මේකෙන් ලොකු වැඩක් කෙරෙනවා. mail recipientගේ username එකයි  domain name එකයි වෙන් කරන්නේ මේ @ sign එක පාවිච්චි කරලයි. උදා:- dhanushka@example.com මෙහි username එක Dhanushka ඩොමේන් නේම් එක example.com මේ විදිහට වෙන් කරන්න හේතු තියෙනවා ඒ ගැන පහළටික කියවනකොට තේරුම්ගන්න හැකිවෙයි. 

MTA (Mail transfer agent) 
ඊමේල් ඉන්ටර්නෙට් හරහා පුවාහනය කරන්නේ SMTP වලින්නේ ඊමේල් server එකට SMTP server කියලත් කීමට හැකියි. අපි හිතමු මේක සාමාන්‍ය තැපැල් සේවයේ තියෙන post office එකක් කියලා. මේ post office එකේ වෙනත් post office වල නම් බලලා ලියුම් ටික forward කරන්න වගේම ලැබෙන මේල් ටික අදාල usersලාට බෙදාහරින්න වගකිවයු කෙනාට විශේෂ නමක් තියෙනවා. එයා තමයි MTA (Mail transfer agent) කියලා කියන්නේ. එයා මෙයා කියල කිව්වට මනුස්සයෙක් නෙමෙයි computer application එකක්. උදා- 
postfix
send mail
Qmail
MS Exchange

E-mail වලදී @ sing එකට දකුණුපසින් ඇති නම බලලා (උදා:- gmail.com , yahoo.com, hotmail.com, example.com , teksimplex.com) mail එක අදාල server එකට forward කරන්නේ MTA වලිනි. මේ වැඩේ කියන තරම් සරල නෑ යවන්න අවශ්‍ය තැනේ Ip address එක හොයාගන්නේ DNS වල තියෙන mail exchanger records (MX records) වල ආධාරයෙනුයි. එක එක MTA වලට අදාල IP මේ records වල සදහන් වෙලා තියෙනවා. DNS ගැන වැඩිදුර කතාබහක් ඉදිරියේදී කරමු.

MDA (Mail Deliver Agent) or LDA (local Deliver Agent)
ඉහත සදහන් කරපු post office එකේ MTA වලට ආපු මේල් ටික අදාල කස්ටියගේ mailbox එකට ගිහිල්ලා දෙන්නේ මෙයා විසිනුයි. තේරෙන භාෂාවෙන් කියනවනම් postman ගේ වැඩේ කරන්නේ මෙයා විසිනුයි. උදාහරණයක් විදිහට admin@teksimplex.com ට someone@gmail.com වලින් mail එකක් ආවා කියලා හිතමු. මෙහිදී teksimplex.com නමැති MTA විසින් pop, i map, dovecot නමැති postman ලාගෙන් එක්කෙනෙක්ව පාවිච්චිකරලා admin නමැති පුද්ගලයාගේ mailbox එකට mail එක යවනවා. ඔන්න ඔහොමයි වැඩේ සිද්දවෙන්නේ.........
MDA examples
POP -post office protocol
IMAP- Internet Message Access protocol
Devocot 

MUA (Mail USer Agent) 
මෙයා ගැන ලොකු දේවල් කියන්න ඕන නැහැ E-mail client software එක කියන්නේ මෙයාටයි. ප්‍රධාන කාර්යය mail යවන එකයි එන mail රැස්කර ගැනීමයි. උද-
Outlook express
Mozilla Thunderbird
MS Outlook

තව පොඩි පොඩි කිවයුතුම දේවල් ටිකක් තියෙනවා. මෙවායේ යෙදෙන ports වර්ග මින් ප්‍රධානයි. ඒත් මේ post එක ඊට සුදුසු මදි. ඒ ගැන ඉදිරියේදී පළකරන post වලින් නිවැරදිව දක්වන්නම්.
සංස්කරණය :- ධනුෂ්ක කෞෂල්‍ය

Wednesday, September 14, 2011

නෙට්වර්ක් පන්තියේ හත්වෙනි දවස (E- mail වැඩකරන හැටි බලමු 1 කොටස)

වර්තමාන සමාජයේ වැඩිපුරම කතාකරන දෙයක්නේ e-mail අද කතාකරන්නේ අපි e-mail එකක් යවනකොට අපට හොරෙන් සිදුවන ක්‍රියාවලිය පිළිබදවයි. අපි සමහර වේලාවට කිව්වොත් කෙනෙකුට මේල් එකක් දාන්නම් කියලා අනිවාර්යයෙන්ම ඒ කෙනා හිතන්නේ E-mail ගැන. සාමාන්‍ය තැපැල් සේවය ගැන හිතෙන්නේම නෑ. විද්‍යුත් තැපැල් සේවය ඒ තරමටම ජනප්‍රියයි. 

වහෙන් ඔරෝ නැතිව කෙළින්ම කිව්වොත් ඊමේල් වැඩකරන්නේ තනිකරම text වලින්, SMTP (simple mail transfer protocol) මේක තමයි ප්‍රොටෝකෝලය. HTTP වගේම SMTP සහයදෙන්නේ 7Bit ASCII වලට විතරමයි. අපි photo එකක් හෝ sound හෝ video එකක් attach කලොත් මේ සියළුම ෆයිල්ස් text වලට convert වෙනවා. ඒ සදහා පොඩි ගැජටි වගයක් තියෙනවා.. 
MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) 
UUencode
Binhex

මම හිතන්නේ ගොඩක් අය මේ ගැන අහලාවත් නැතිව ඇති. මේ ගැජටි mail servers වලත් mail client application වලත් automatically වැඩකරනවා. ඔන්න ඔහොමයි කතන්දරේ. සමහර වේලාවට දැකලා ඇති ටිකක් ලොකු ෆයිල් එකක් attach කරනකොට ගොඩාක් වෙලා ගිහිල්ලා ගිහිල්ලා අන්තිමට attach fail වෙනවා. ආයෙත් try කරනවා ඔන්න ඔහොම පස්පාරක් විතර කරලා කැෆේ එකකනම් ඉන්නේ අයිතිකාරයගේ අම්මා තාත්තවත් මතක් කරලා එහෙම නැත්නම් service providerටත් හොදටම බැනලා ගෙදර එනවා. ඕකනේ අපේ අයගේ සාමාන්‍ය සිරිත මෙහෙම වෙන්නේ ෆයිල් කන්වර්ට් කිරීමට නොහැකි වීමයි. තවත් සමහර වේලාවට ෆයිල්ස් attach වෙනවා. බාගත කළාට පස්සේ වැඩකරන්නේ නෑ. corrupt වෙලා. මේක නිසා තමයි 25MB වලට ලිමිට් කරලා තියෙන්නේ. ඒකනිසා මේක කියවන කස්ටිය හොදට මතක තියාගන්න ලොකු ෆයිල් යවන එක මාරම risky කියලා.

e-mail එකක් යවනකොට සිදුවන සියල්ලම මෙහි දෙවන කොටසින් තවදුරටත් කතාකරමු.  

සංස්කරණය:- ධනුෂ්ක කෞෂල්‍ය

Tuesday, September 6, 2011

නෙට්වර්ක් පන්තියේ හයවෙනි දවස (IP address 3)

ගියවර පන්තිය අවසන් කළේ No of Host ගණනය කිරීමකින් ඒ ගැන තව ටිකක් බලමු.
n=16 විට 216-2  =65536 -2

උත්තරය 65534 යි. සම්පූර්ණ host ගණනින් දෙකක් අඩුකරන්නේ මුල් හා අවසාන ip දෙක භාවිතයට නොගන්නා නිසයි. මුල් IP එකට කියන්නේ start address කියායි. අවසාන එකට කියන්නේ broadcast address කියායි.
උදා:- 192.168.1.0/24
start address 192.168.1.0
Broadcast address 192.168.1.255 ලිනක්ස් භාවිතයේදී යම් නෙට්වර්ක් එකක ip එකක් දානකොට මේ සියල්ලම භාවිතාකරන්න ඕනේ නැත්නම් වැඩකරන්නේ නෑ. ටිකක් කරදරයි ඒත් කරන්න දෙයක් නෑ හේතුව windows වලට වගේ linux  වලට බොරු කරන්න බැරි නිසයි.

public ip address
මේවාට static ip address කියලත් කියනවා. ලෝකයේ ඉන්න සැමොටම පොදුවේ භාවිතාකළ හැකි ip address එකක් වේනම් ඒක public ip එකක්. හොද උදාහරණයක් දෙන්නම්කෝ web server එකක පාවිච්චි කරන්නේ public ip එකක්. ලෝකේ කොතැනක සිටියත් google.com යන්න පුළුවන්. අපිත් public ip එකක් අරගෙන කම්පීටරේට එකට දැම්මොත් ලෝකේ කොහේ හිටියත් access කරන්න පුළුවන්.

private IP address 
ලෝකයේ ඉන්න ඕනෑම කෙනෙකුට පුද්ගලිකව භාවිතාකළ හැකි ip address වේනම් ඒවාට කියන්නේ private ip කියලයි. මේවා තමන්ගේම LAN (local Area Network) වලට පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්. private ip ranges තුනක් වෙන් කරලා තියෙනවා අවශ්‍යතාවය අනුව පාවිච්චි කිරීමටයි. මෙහෙම කියන්නේ එක එක class එකේ default subnet mask එක අනුව භාවිතා කළ හැකි Host ගණන වෙනස්වන නිසායි.











බහුතරයක් අය පාවිච්චි කරන්නේ 192.168.0.0 රේනජ් එකයි. කලාතුරකිනුයි 10.0.0.0 range එක දකින්න තියෙන්නේ,

ගියවර පන්තියේ පස්සේ කියන්නම් කියපු 127.0.0.0 range එක පාවිච්චි කරන්නේ නෙට්වර්ක් card වල internal communication වලටයි. මේකට loopback address කියලත් කියනවා... 127.0.0.1 වලට ping කරලා reply නැත්නම් Network card එකේ අවුලක් කියලා මතක තියාගන්න. 











දැකලා තියෙනවද? windows xp වලදී network interface icon එක උඩ කහපාට ත්‍රිකෝණයක් වැටිලා තියෙනවා ඒ වෙලාවට machine එකේ ip එක 169.254.x.x රේන්ජ් එකට වැටෙනවා.. මෙකට APIPA (Automatic Private IP Addressing) කියලයි කියන්නේ. මෙහෙම වෙන්නේ Network එක තුළ DHCP server (ip address automate system) එකක් නොමැතිවිටයි. 
මේ සියල්ලම හැරුණුකොට 0.0.0.0 සිට 0.255.255.255 දක්වා range එකද භාවිතයට නොගනී.

සංස්කරණය:- ධනුෂ්ක කෞෂල්‍ය
 

Monday, September 5, 2011

නෙට්වර්ක් පන්තියේ පස්වෙනි දවස (IP address 2)

කළින් දවසේ නෙට්වර්ක් පන්තිය ඉවර කළේ IP address classes හදුනා ගන්නේ කොහොමද කියලයි. උදාහරණයක් විදිහට  192.168.1.1 ip එක ගනිමු. මෙහි සදහන් මුල් අංකය දෙස බැලීමෙන් මේ IP එක අයිතිවන්නේ class C වලටයි. දැන් බලමු මේක කොහොමද හොයා ගත්තේ කියලා. IP address එකක පළවෙනි byte එක දිහා බලලයි ක්ලාස් එක කිව්වේ. මෙහි බිට් 8ක් තියෙන නිසා ඩෙසිමල් අංකය 0 සිට 255 දක්වා වෙනස් විය හැකියි. මේ වෙනස්වීම අනුවයි ක්ලාස් එක තීරණය කරන්නේ වැඩි විස්තර පහළ රූපයෙන් බලාගන්න.

රූපය 1



















මේක දිහා හොදට බැලුවොත් පෙනෙයි 127 රේන්ජ් එක මෙහි සදහන් වෙලා නෑ කියලා. ඒ range එක ගන්නේ වෙන වැඩකට ඒ ගැන පසුව කියන්නම්. තවද Ip address format එක දිහා බැලුවොත් පෙනෙයි පළමු බිට් එක 0 උනොත් class A ද, පළමු බිට් දෙක 10 උනොත්  class B ද, පළමු බිට් තුන 110 උනොත් class C ද, අනෙක්වාද රූපයේ පරිදි හදුනාගත හැකියි. ඒ වගේම තව දකින්නට ලැබෙයි NET ID සහ HOST ID කියලා දෙකක් ඕක ගැන කියන්ඩනම් subnet  ගාවගන්න සිදුවෙනවා...

subnet
ඔක්කෝමට කළින් මේ රූපය බලන්න.
රූපය 2
























subnet කියලා කියන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන්ම එක කාර්ය මණ්ඩලයක් එහෙම නැත්නම් එක සංවිධානයක් (organization) උප කොටස් දෙකක් හෝ කිහිපයකට බෙදා වෙන්කරීමකටයි. මෙහි පවතින සියළුම computers පවතින්නේ එකම භූගෝලීය පිහිටුමකයි නමුත් Logically බෙදා වෙන් කරනවා. රූපයේ හැටියට ගත්තොත් මෙහි subnet හතරක් තියෙනවා නමුත් internet පාවිච්චි කරන්නේ එක router එකක් හරහායි. මේ විදිහට කරන්න හේතු ගණනක් තියෙනවා.
  1. මෙලෙස සංවිධානය ඛන්ඩනය කිරීමෙන් එක එක section උදා:- finance, Marketing, Administration, Engineering වෙන වෙනම manage කිරීමට හැකියාව තියෙනවා. 
  2. මේ එක එක කොටස් physically කොටස්වලට කැඩුවොත් එක එක section වලට internet පාවිච්චි කරන්න වෙන වෙනම Internet connection ඕන වෙනවා.
මෙහි අවාසිත් තිබිය හැකිය උදා:- රූපයේ හැටියට ගත්තොත් routers ගණන වැඩිවෙනවා.
දැන් තමා විස්තර කරන්න අමාරුම ටික බලමු try කරලා..
32bit address එකෙහි සැමවිටම නොවෙනස්වන කොටසට කියන්නේ network ID කියලයි. එතකොට මෙහි වෙනස්වන කොටසට තමයි Host ID කියන්නේ. 1 රූපය බැලුවොත් class A වල network ID එකේ Bit 8ක් තියෙනවා. class B වල bit 16 කුත් C වල 24 කුත් තියෙනවා. ඔන්න ඔහොමයි කතාන්දරේ... උදා- 192.168.1.1/24  මෙහි 24 න් පෙන්නන්නේ network ID එකේ Bit .ගණනයි.

තව දුරටත් පහදා දෙමු අපි හිතමු 38.9.211.0 මේ වගේ number එකක් ගැන








mask කියලා කියන්නේ මුහුණු ආවරණයකටනේ (වෙස්මුහුණ) මේකත් ඒ වගේ තමයි netmask තමයි හොදම නම ජාලය අවරණය කරනවා. binary වලින් 1 තිබ්බොත් නොවෙනස්වන බවත් (fixed) 0 තිබ්බොත් වෙනස්වන (variable)  බවත් කියවේ. decimal වලින් ලියනකොට mask එක 255.255.255.0  වෙනවා. දැන්  No of host ගණන් බලමු.
 හරිම සරලයි
2n -මෙහි n යනු No of  host bit ගණනයි. උදා n=8 වුනොත් උත්තරය 256-2=254 යි. මෙහි 2 ක් අඩුකරන්නේ ඇයි? සහ තවත් කරුණු කාරණා ඉදිරි පන්තියකදී සලකා බලමු.....