නෙට්වර්ක් පන්තියේ අටවෙනි දවස (E- mail වැඩකරන හැටි බලමු 2 කොටස)

වැඩි කතා නැතිව අද කෙළින්ම වැඩේට බහිමු. නූතන ලෝකයේ E-mail ක්‍රියාකරන්නේ ඉන්ටර්නෙට් හරහායි. සමහර පැරණි E-mail system වල ඊමේල් යවන්නා සහ ලබාගන්නා (mail recipient)  යන දෙදෙනාම එකම වෙලාවේ අන්තර්ජාලයට සම්බන්ධවෙලා සිටිය යුතුයි. instant messaging සර්විස් එකක වගේ රවුමෙන් නැතිව කෙළින්ම කියනවනම් chat කරනවා වගේ. වර්තමාන e-mail system පාදක වෙලා තියෙන්නේ store and forward ආකෘතියකට අනුවයි. එසේනම් මේ වැඩ ටික කරලා දෙන්න යම් සේවකයෙක් අවශ්‍යයයි. e-mail forward කරන්නෙත් බෙදාහරින්නෙත් (deliver) ගබඩා (store) කරගන්නෙත් මෙන්න මේ සේවකයා විසිනුයි. මෙයාට කියන විශේෂ නමක් තියෙනවා ඒ තමයි "E-mail server" අමුතුවෙන් සිතියයුතු නැහැ යම් සේවාවක් සපයන යමක් තිබේද එයට server එකක්  කියලයි හදුවන්නේ. 

දැන් බලමු E-mail ලිපින ගැන, හැම E-mail address එකකම (@) ඉන්නවා. මෙයාට එක එක නම් කියනවා apetail, monkey tail, atmark, at symbol කෝක වෙතත් මේකෙන් ලොකු වැඩක් කෙරෙනවා. mail recipientගේ username එකයි  domain name එකයි වෙන් කරන්නේ මේ @ sign එක පාවිච්චි කරලයි. උදා:- dhanushka@example.com මෙහි username එක Dhanushka ඩොමේන් නේම් එක example.com මේ විදිහට වෙන් කරන්න හේතු තියෙනවා ඒ ගැන පහළටික කියවනකොට තේරුම්ගන්න හැකිවෙයි. 

MTA (Mail transfer agent) 

ඊමේල් ඉන්ටර්නෙට් හරහා පුවාහනය කරන්නේ SMTP වලින්නේ ඊමේල් server එකට SMTP server කියලත් කීමට හැකියි. අපි හිතමු මේක සාමාන්‍ය තැපැල් සේවයේ තියෙන post office එකක් කියලා. මේ post office එකේ වෙනත් post office වල නම් බලලා ලියුම් ටික forward කරන්න වගේම ලැබෙන මේල් ටික අදාල usersලාට බෙදාහරින්න වගකිවයු කෙනාට විශේෂ නමක් තියෙනවා. එයා තමයි MTA (Mail transfer agent) කියලා කියන්නේ. එයා මෙයා කියල කිව්වට මනුස්සයෙක් නෙමෙයි computer application එකක්. උදා- 

postfix

send mail

Qmail

MS Exchange

E-mail වලදී @ sing එකට දකුණුපසින් ඇති නම බලලා (උදා:- gmail.com , yahoo.com, hotmail.com, example.com , teksimplex.com) mail එක අදාල server එකට forward කරන්නේ MTA වලිනි. මේ වැඩේ කියන තරම් සරල නෑ යවන්න අවශ්‍ය තැනේ Ip address එක හොයාගන්නේ DNS වල තියෙන mail exchanger records (MX records) වල ආධාරයෙනුයි. එක එක MTA වලට අදාල IP මේ records වල සදහන් වෙලා තියෙනවා. DNS ගැන වැඩිදුර කතාබහක් ඉදිරියේදී කරමු.

MDA (Mail Deliver Agent) or LDA (local Deliver Agent)

ඉහත සදහන් කරපු post office එකේ MTA වලට ආපු මේල් ටික අදාල කස්ටියගේ mailbox එකට ගිහිල්ලා දෙන්නේ මෙයා විසිනුයි. තේරෙන භාෂාවෙන් කියනවනම් postman ගේ වැඩේ කරන්නේ මෙයා විසිනුයි. උදාහරණයක් විදිහට admin@teksimplex.com ට someone@gmail.com වලින් mail එකක් ආවා කියලා හිතමු. මෙහිදී teksimplex.com නමැති MTA විසින් pop, i map, dovecot නමැති postman ලාගෙන් එක්කෙනෙක්ව පාවිච්චිකරලා admin නමැති පුද්ගලයාගේ mailbox එකට mail එක යවනවා. ඔන්න ඔහොමයි වැඩේ සිද්දවෙන්නේ.........

MDA examples

POP -post office protocol

IMAP- Internet Message Access protocol

Devocot 

MUA (Mail USer Agent) 

මෙයා ගැන ලොකු දේවල් කියන්න ඕන නැහැ E-mail client software එක කියන්නේ මෙයාටයි. ප්‍රධාන කාර්යය mail යවන එකයි එන mail රැස්කර ගැනීමයි. උද-

Outlook express

Mozilla Thunderbird

MS Outlook

තව පොඩි පොඩි කිවයුතුම දේවල් ටිකක් තියෙනවා. මෙවායේ යෙදෙන ports වර්ග මින් ප්‍රධානයි. ඒත් මේ post එක ඊට සුදුසු මදි. ඒ ගැන ඉදිරියේදී පළකරන post වලින් නිවැරදිව දක්වන්නම්.

සංස්කරණය :- ධනුෂ්ක කෞෂල්‍ය